سندرم کودک تکان خورده | علل،علائم و راه‌های پیشگیری
سندرم تکان کودک یک آسیب مغزی جدی است که ناشی از تکان دادن شدید نوزاد ایجاد می‌شود. علائم، علل، و راهکارهای پیشگیری را در این مقاله جامع بشناسید
سندرم کودک تکان خورده چیست؟
سندرم کودک تکان خورده نوعی آسیب مغزی شدید است که بر اثر تکان دادن شدید و خشن نوزاد ایجاد می‌شود. گاهی برخی افراد این وضعیت را با نام‌هایی مانند «آسیب مغزی ناشی از کودک‌آزاری»، «سندرم ضربه و تکان» یا «سندرم شلاقی» میشناسند. سندرم کودک تکان خورده، شکلی از کودک‌آزاری محسوب می‌شود که می‌تواند به آسیب جدی مغز منجر شود. نکته‌ی بسیار مهم اینجاست که حتی فقط پنج ثانیه تکان دادن نوزاد می‌تواند چنین آسیبی را ایجاد کند.
نوزادان مغز آسیب پذیری دارند و عضلات گردن‌شان هنوز به اندازه‌ی کافی محکم و قوی نیست. رگ‌های خونی آن‌ها نیز بسیار ظریف و حساس‌اند. وقتی مراقبی نوزاد یا کودک خردسال را تکان می‌دهد، مغز او ممکن است بارها به دیواره داخلی جمجمه برخورد کند. این ضربه‌ها باعث کبودی مغز، خونریزی درون مغزی و ورم مغز می‌شوند. همچنین آسیب‌های دیگری همانند شکستگی استخوان، صدمه به چشم‌ها، ستون فقرات و گردن نوزاد نیز محتمل هستند. پزشکان سندرم کودک تکان‌خورده را معمولاً در کودکان زیر دو سال تشخیص می‌دهند، اما این سندرم می‌تواند حتی کودکان تا پنج سال را نیز مبتلا کند.بیشتر موارد در نوزادان بین شش تا هشت هفته اتفاق می‌افتد، زمانی که نوزادان معمولاً بیشتر گریه میکنند.
بازی‌هایی مثل بالا و پایین کردن نوزاد روی زانو یا پرتاب آرام او به هوا، باعث آسیب‌های مرتبط با سندرم کودک تکان خورده، نمی‌شوند(البته همچنان خطرناک است). آسیب‌ها معمولاً زمانی رخ می‌دهند که فرد نوزاد را از روی عصبانیت یا خستگی به شدت تکان دهد.تحت هیچ شرایطی هیچ نوزادی را تکان ندهید.افرادی که نوزاد را تکان می‌دهند، مرتکب کودک‌آزاری جدی و عمدی می‌شوند. اگر فکر می‌کنید نوزاد شما یا نوزاد دیگری قربانی سندرم تکان کودک شد، فوراً با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید. این یک وضعیت جدی و تهدید کننده جان کودک است که نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.
علائم سندرم کودک تکان خورده چیست؟
علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خواب‌آلودگی شدید یا مشکل در بیدار ماندن
- لرزش بدن
- تنفس دشوار
- تغذیه ضعیف یا بی‌میلی به غذا
- استفراغ
- تغییر رنگ پوست
- تشنج
- کما
- فلجی
اگر نوزاد شما علائم سندرم تکان کودک را دارد، فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا او را به نزدیک‌ترین بیمارستان ببرید. این نوع آسیب می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد و می‌تواند منجر به آسیب مغزی دائم شود.
علت سندرم کودک تکان خورده چیست؟
سندرم کودک تکان خورده زمانی رخ می‌دهد که افراد نوزاد یا کودک نوپا را به‌شدت تکان می‌دهند. افراد معمولاً به دلیل عصبانیت یا خستگی ناشی از گریه بی‌وقفه کودک، او را تکان می‌دهند. اگرچه این عمل ممکن است گریه را موقتی متوقف کند، اما در واقع، این اقدام مغز کودک را آسیب می‌رساند.
عضلات گردن نوزادان ضعیف است و معمولاً نمی‌توانند به‌خوبی سر نوزاد را در جای خود نگه دارند. وقتی نوزادی را با شدت زیاد تکان می‌دهیم، سر او به‌طور غیرقابل‌کنترلی حرکت می‌کند. این حرکت شدید باعث می‌شود مغز نوزاد بارها به دیواره داخلی جمجمه برخورد کند و در نتیجه منجر به کبودی، ورم و خونریزی مغز شود.
آسیب مغزی ناشی از تکان نوزاد چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص این سندرم، پزشک به دنبال سه نشانه‌ی اصلی می‌گردد که معمولاً با این سندرم مرتبط هستند:
- تورم مغز (انسفالوپاتی)
- خونریزی داخل مغزی
- خونریزی شبکیه
برای بررسی آسیب‌های مغزی و تأیید تشخیص، مجموعه‌ای از تست ها انجام می‌شود. این تست ها شامل موارد زیر هستند:
اِم آر آی(MRI):
تصویر برداری دقیق از مغز با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی قوی.
سی تی اسکن(CT Scan):
تصاویر مقطعی و واضحی از مغز
عکس‌برداری از اسکلت با اشعه ایکس(skeletal X ray):
برای بررسی شکستگی‌های ستون فقرات، دنده‌ها و جمجم
معاینه چشم(ophthalmic exam):
برای بررسی آسیب و خونریزی در چشم‌ها
آسیب مغزی نوزاد چگونه درمان می‌شود؟
هر وقت احتمال دادید که کودکتان دچار این سندرم شد، فوراً با اورژانس تماس بگیرید. تکان شدید والدین تنفس نوزاد را قطع می‌کند. در چنین مواقعی، احیای قلبی–ریوی (CPR) تنفس نوزاد را تا رسیدن اورژانس حفظ می‌کند.
صلیب سرخ امریکا مراحل زیر را برای انجام CPR (احیای قلبی-ریوی) در نوزادان پیشنهاد می‌کند:
- شما باید نوزاد را با احتیاط به پشت بخوابانید. اگر مشکوک به آسیب نخاعی هستید، بهتر است دو نفر به آرامی کودک را جابه‌جا کنند تا سر و گردن ثابت بماند.
- موقعیت خود را تنظیم کنید. اگر نوزاد زیر یک سال دارد، دو انگشت را در وسط استخوان جناغ قرار دهید. اگر کودک بالای یک سال است، یک دست را روی وسط استخوان جناغ بگذارید و دست دیگر را روی پیشانی کودک بگذارید تا سر کمی به عقب متمایل شود. در صورت احتمال آسیب نخاعی، به‌جای خم کردن سر، فک را به جلو بکشید و دهان را باز نگه دارید.
- ماساژ قلبی را اجرا کنید. روی استخوان جناغ فشار وارد کنید، بطوری که حدود نیمی از عمق قفسه سینه به داخل حرکت کند. ۳۰ بار ماساژ سریع و بدون وقفه بدهید درحالی که با صدای بلند می‌شمارید. فشارها باید محکم و سریع باشند.
- شما باید به نوزاد تنفس مصنوعی بدهید. پس از ماساژ، وضعیت تنفس نوزاد را بررسی کنید. اگر نشانه‌ای از تنفس وجود ندارد، دهان و بینی نوزاد را با دهان خود به‌طور کامل بپوشانید. ابتدا مطمئن شوید مسیر تنفسی باز است و سپس دو تنفس بدهید. هر تنفس باید حدود یک ثانیه طول بکشد تا قفسه سینه بالا بیاید.
- احیا را ادامه دهید. تا زمانی که اورژانس برسد این چرخه ۳۰ ماساژ قلبی- ۲ تنفس مصنوعی را ادامه دهید و مرتباً تنفس نوزاد را بررسی کنید.
مراقبت های پس از ابتلا به سندرم کودک تکان خورده چیست؟
در برخی موارد، نوزاد پس از تکان خوردن استفراغ می‌کند. برای جلوگیری از خفگی، به‌آرامی نوزاد را به پهلو بچرخانید. دقت کنید که کل بدن او را به‌صورت یکجا و هماهنگ بچرخانید. در صورت وجود آسیب نخاعی، این روش چرخاندن خطر آسیب بیشتر به ستون فقرات را کاهش می‌دهد. نکته‌ی بسیار مهم این است که نوزاد را بلند نکنید و به او غذا یا آب ندهید.
هیچ دارویی برای درمان سندرم تکان کودک وجود ندارد. در موارد شدید، ممکن است برای درمان خونریزی مغزی، جراحی ضروری باشد. جراح در این جراحی شنت (لوله‌ای نازک) را برای کاهش فشار یا تخلیه خون و مایع اضافی در مغز کار می‌گذارد همچنین ممکن است جراحی چشم لازم باشد تا خون جمع‌شده در چشم پیش از آن‌که بینایی را به‌طور دائمی تحت تأثیر قرار دهد، خارج شود.
چشم انداز کودکان مبتلا به آسیب مغزی ناشی از تکان نوزاد چیست؟
سندرم کودک تکان‌خورده ظرف چند ثانیه آسیب مغزی غیرقابل بازگشت ایجاد می‌کند.
از عوارض احتمالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از دست دادن دائمی بینایی (کامل یا جزئی)
- کاهش یا از دست دادن شنوایی
- اختلالات تشنجی
- تأخیر در رشد
- ناتوانی‌های ذهنی
- فلج مغزی ( اختلالی که بر هماهنگی عضلات و گفتار تأثیر می‌گذارد)
چگونه می‌توان از اسیب مغزی نوزاد پیشگیری کرد؟
نوزاد را تحت هیچ شرایطی تکان ندهید تا او آسیب نبیند. وقتی نوزادتان بی‌وقفه گریه می‌کند، طبیعی است خستگی و درماندگی را تجربه کنید. گریه بخشی طبیعی از رفتار نوزادان است و تکان دادن نوزاد هرگز گریه او را متوقف نمی‌کند.
پیدا کردن راه‌هایی برای کاهش استرس هنگام گریه‌های طولانی کودکتان حائز اهمیت است. وقتی احساس کنید کنترل‌تان را از دست می‌دهید، با یکی از اعضای خانواده یا یک دوست تماس بگیرید وکمک بخواهید.همچنین برنامه‌هایی در بیمارستان‌ها وجود دارند که به شما آموزش می‌دهند چگونه هنگام گریه نوزاد واکنش نشان دهید و چگونه با فشارهای بزرگ کردن فرزند کنار بیایید. این برنامه‌ها می‌توانند به شما کمک کنند تا آسیب‌های مرتبط با این سندرم را بشناسید و از آن‌ها پیشگیری کنید. همچنین مطمئن شوید که اعضای خانواده و مراقبان کودک نیز از خطرات این سندرم آگاه هستند.
اگر به کودک‌آزاری مشکوک هستید، این موضوع را نادیده نگیرید و با پلیس محلی یا مرکز فوریت های اجتماعی بهزیستی به شماره ۱۲۳ تماس بگیرید.
مترجم: حسین تازیکه
